Humanista czyta Biblię i zastanawia się, co tak właściwie było na początku. On czyta ją uważnie. Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię, a może na początku było Słowo? To na pewno da się jakoś racjonalnie wytłumaczyć, myśli sobie. Tym wytłumaczyć, że się nie da. Zaprawdę!

Do tej pory wydawało mu się, że granica przebiega między komunistami i antykomunistami. Wertując encyklopedie, zgłębiał znaczenia skrótów. Wiązał fakty.

Gdy Tygodnik Powszechny odmówił wydrukowania nekrologu tow. Stalina, tytuł przejęło wydawnictwo Pax. Katolickie wydawnictwo. To była komunistyczna okupacja. Jak to jest, że wspominając usunięcie Leszka Kołakowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, nie wspomina się ani słowem o usunięciu za jego sprawą z tego samego Uniwersytetu Władysława Tatarkiewicza, wybitnego filozofa, który marksizmowi się nie ukłonił? Kto należał do PRONu, kto do Paxu, a kto do Klubu Krzywego Koła? Dlaczego Urban z Michnikiem pijają wódkę? KTO usilnie promuje książki Dobraczyńskiego? Czyimi córkami są Agnieszka Holland i Magdalena Łazarkiewicz? Czym różni się "Zabić księdza" od "Popiełuszki"? Dlaczego władze Warszawy odmówiły poparcia dla tego drugiego, tłumacząc przy tym, że ksiądz Jerzy nie pasuje do wizerunku stolicy i kojarzony jest raczej z Włocławkiem?

Republika kolesi. Kiedy dojdę do władzy, załatwię jedną mała sprawę w radiu - zmienię dyrektorkę Programu Trzeciego na kogoś innego. Kogokolwiek. To taka mała, nic nie znacząca prywatka. Argumenty merytoryczne na pewno się znajdą.

Jakiś ksiądz, który nigdy nie rozliczył się wobec parafian z pieniędzy, które od nich regularnie otrzymywał, śmie twierdzić, że nie wiadomo, co dzieje się z funduszami zgromadzonymi przez fundację Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Innego księdza ogarnęło szaleństwo, bo Madonna ma zaśpiewać 15 sierpnia w Warszawie.

Autorzy dogmatycznego pisma "Bez Dogmatu" wydali książeczkę "Sprzeczności w Biblii". Trzeba przyznać, że - pomijając odautorskie wynurzenia, próbę racjonalizacji tego, co mistyczne - w książce zawarta została całkiem fachowa skrótacja, której nie powstydziliby się absolwenci seminarium Redemptoris Mater. Po wyrwaniu pierwszych kartek, od strony 57 rzecz godna lektury. Lektura godna medytacji.

Czym różni się aksjomat od dogmatu? Tego pierwszego nie da się uzasadnić - po prostu się go przyjmuje, bo tak nakazuje obowiązująca w danym czasie i w danym miejscu przedzałożeniowość.

są oczytani w Biblii, niektórzy z nich znają wszystkie encykliki Jana Pawła II na pamięć, jednak mawiają, jak ten człowiek z "Aniołów i demonów", że łaska wiary nie została im [czasem dodają: jeszcze] dana; jakiej wiary się właściwie spodziewają, wertując Pismo Święte? a może nie wiary, lecz filozoficznych uzasadnień?

być może rzeczywiście łaska wiary nie została im (jeszcze) dana; warto byłoby sobie uświadomić, o jakiej wierze się właściwie mówi, wypowiadając te słowa; niezależnie od tego, jakiej wiary się szuka; bo wiara, o której się tu mówi, niekoniecznie musi oznaczać tę samą wiarę, którą się sobie wyobraża; wielokrotnie zostało przecież powiedziane, że wiara w istnienie Boga, to jedno, a wiara Bogu, to drugie; i że wiara chrześcijańska, ta w znaczeniu biblijnym, to właśnie to drugie;

cóż to jednak znaczy? kiedy powiadasz, że nie wierzysz, a powiadasz przecież w sensie chrześcijańskim, bo w tym kontekście Biblii, którą właśnie przeczytałeś, nie o deklaracjach mówisz, lecz o faktach; a o faktach nie ma co zbytnio się rozwodzić; powiedziane jest przecież: operibus credite, non verbis (wierzcie uczynkom, nie słowom); a wiara, o której mówisz, to czyny, nie słowa; nie deklaracje i nawet nie zestaw przekonań;

łatwo w tym momencie sprowadzić wiarę do moralności, co swoją drogą dość często się niestety czyni; prawdy wiary sprowadza się do moralnych wskazówek, czy raczej nakazów, a uczynki wiary, do tak zwanych dobrych uczynków; moralnie dobrych; z pojęciem grzechu wiąże się pojęcie dobra i zła; dobra, które się odrzuca, zła, które się wybiera; pojęcie Boga wiąże się z dobrem, zapominając, że dobro i zło są pochodne względem Boga - dotyczą stworzenia, a nie Stwórcy;

może się więc komuś wydać, że sprowadzanie wiary do czynów, a nie do deklaracji, to tyle co nakazywanie komuś przestrzegania nakazów moralnych płynących z Dekalogu, z przykazań miłości Boga i bliźniego; z takiego stawiania sprawy rodzić się może (i niestety często się rodzi) przekonanie, że wierzący to ci, którzy nie grzeszą, a niewierzący to ci, którzy grzeszą; stąd: wierzący są dobrzy, niewierzący źli; wierzący lepsi od niewierzących; wierzący są święci (znaczenie słowa święty jest tu przekłamane), a niewierzący zepsuci; co prawda niejeden filozof pewnie się zgodzi, że istnieje związek między transcendencją, a moralnością; jednak ta relacja ma miejsce na nieco innej płaszczyźnie; można się bowiem zastanawiać, czy jest sens mówić o metafizycznych podstawach dobra i zła, a zatem o realności dobra i zła, w przypadku istnienia lub nieistnienia świata szerzej pojętego, niż sama fizyczność;

wiara, o której być może mówisz, że być może jej szukałeś, ale nie znalazłeś, to nie przekonanie w istnienie Boga, w isnienie nieba czy piekła, życia po ziemskiej śmierci, o wyższości tej religii nad innymi itp, itd; wiara jest odpowiedzią Bogu TAK; jako się rzekło, jest to odpowiedź nie tyle ustami, co czynami; i jako się rzekło, wcale nie chodzi tu (a przynajmniej nie w pierwszym rzędzie) o sprawy moralności; żeby zrozumieć istotę tej wiary, która mówi Bogu TAK, trzeba sobie uzmysłowić, jakie słowa właściwie Bóg wypowiada;

Bóg nie mówi: bądź dobry, a w nagrogę pozwolę ci wejść do nieba; Bóg mówi raczej: kocham cię i wiem co jest dobre dla ciebie - buduj życie na moim Słowie, a zbudujesz je na skale; tym Słowem jest sam Chrystus; co to oznacza? że Słowo Boże nie jest tylko słowem - ono jest także ciałem; Słowo jest nie tylko deklaracją, ale i jej jednoczesnym wprowadzeniem w życie;

Każdy, kto słucha tych moich słów i wprowadza je w czyn, jest podobny do człowieka rozsądnego, który zbudował dom na skale. Spadł ulewny deszcz, wezbrały rzeki, zerwały się silne wiatry i uderzyły w ten dom. Ale on nie runął, bo zbudowany był na skale. (Mt 7, 24-25)

co takiego mówi Bóg na czym mieliby budować życie ci, którzy Mu wierzą? przede wszystkim Bóg mówi; WYJDŹ; zostaw swoje dotychczasowe życie, które doskonale znasz, ale które - jak doskonale wiesz - nie czyni cię człowiekiem szczęśliwym; zostaw swoje ludzkie sposoby na życie - te, które odziedziczyłeś, i te, które sam wymyśliłeś; wyjdź z wygodnej niewoli, w nieznaną przestrzeń wolności; niech cię ta wolność nie przeraża, bo Ja zawszę będę z tobą, gdziekolwiek cię poślę; bo to właśnie znaczą słowa JA JESTEM;

takie było powołanie Abrahama, a później Mojżesza; w ten sposób powoływał Bóg wielu proroków starotestamentalnych i takie powołania widzimy na kartach Nowego Testamentu; widzimy to także w rozmowie Jezusa z bogatym młodzieńcem, który sam widzi, że z jego życiem coś jest nie tak; przestrzega wszystkich przykazań, których nauczyli go rodzice, a jednak czegoś mu w tym wszystkim brakuje; Jezus odpowiada bogatemu młodzieńcowi: zostaw wszystko i chodź za Mną;

to, co jest skarbem w oczach ludzkich, niekoniecznie jest skarbem w oczach Bożych; podobnie dobrym sposobem na udane życie niekoniecznie musi być to, co nam się wydaje nim być; wierzyć w sensie chrześcijańskim to znaczy uznać, że Bóg wszystko przenika, także nas, zna więc nas lepiej niż my sami; a zatem wie lepiej, co nas uczyni szczęśliwymi; co nas uwolni do stawania się sobą w pełni; co nas zbawi - nie tylko kiedyś, ale już tu i teraz; bo nieprawdą jest przecież, że wieczność zaczyna się dopiero po śmierci, jak usiłują wmówić człowiekowi ci, którzy chcieliby zbudować świat bez Boga - oparty tylko i wyłącznie na ludzkich pomysłach;

zastanów się, czy gdy mówisz "nie wierzę", nie mówisz po prostu o tym, że jesteś tym, który zdecydował się budować na piasku; zastanów się, czy kiedy mówisz, że wierzysz, słowo "wierzę" nie jest tylko pustą deklaracją; tak jak drzewo poznaje się po owocach (bo czy zbiera się winogrona z cierniowych krzaków albo figi z ostu? - Mt 7,16), tak i fundament swojego życia poznasz nie po tym, co deklarujesz, lecz po owocach; czy twoje życie jest rozkwitającym drzewem, w którego cieniu chronią się ptaki, czy może jest w gruzach, jak miasto, które nie wytrzymało trzęsienia ziemi? to naprawdę jest nieistotne, czy mówisz, że wierzysz lub nie w istnienie Boga;

Każdy, kto słucha tych moich słów, ale nie wprowadza ich w czyn, podobny jest do człowieka głupiego, który dom zbudował na piasku. Spadł ulewny deszcz, wezbrały rzeki, zerwały się silne wiatry i uderzyły w ten dom, a on się zawalił. A jego upadek był wielki. Mt 7,26-27

jeśli można tak powiedzieć, Duch Święty jest tym, który pozwala zobaczyć; żeby zobaczyć, trzeba przeżyć, bo to jest patrzenie i widzenie swojego życia w nowym - Bożym - świetle; musi być śmierć-niewolna i zmartwychwstanie-uwolnienie; dlatego po święcie Paschy następowało święto Szawout - pamiątka otrzymania Prawa; oto plemię byłych niewolników staje się narodem; samodzielnym i odpowiedzialnym za swój los; Prawo jest tym, co naród konstytuuje;

Prawo w nowym świetle stawiało życie narodu; gdy nie było Prawa, nie było grzechu; Prawo, jak światło Ducha Świętgo, pokazało, co jest dobre, a co złe; bo na tym przecież polega sąd, że światło pada na ludzkie czyny i jedni do tego światła się garną, inni zaś od niego stronią;

to prawda, że Prawo było też postawieniem wymagań; jednak było też wielką obietnicą; wyrazem wielkiej miłości Boga Ojca do narodu, który sobie wybrał, by był Jego znakiem dla świata; który usynowił;

właśnie w dniu tego święta, pięćdziesiąt dni po święcie Paschy, a zarazem pięćdziesiąt dni od Wielkiej Nocy, Syn Boży daje Apostołom swego Ducha ustanawiając tym samym Kościół; nowy naród wybrany; Syn Boży, Logos, przez który wszystko się stało, a bez Niego nic się nie stało; Słowo Boże - wypowiedziana przez Boga Obietnica - które stało się Ciałem i dało się zabić człowiekowi, by go ratować; Chrystus, który jako jedyny spośród ludzi wypełnił Prawo;

o Chrystusowym "Ja jestem" i "będę z wami po wszystkie dni aż do skończenia świata" trzeba sobie powiedzieć, żeby móc mówić o Duchu Świętym; trzeba dokładnie przyjrzeć się każdemu ze spotkań Zmartwychwstałego z uczniami aż po Jego wniebowstąpienie, kiedy to zostali sami z oczami skierowanymi ku niebu;

trzeba też prześledzić wypowiedziane w kazaniu na górze Chrystusowe słowa przekraczające pierwotne pojmowanie Dziesięciu Słów - Dekalogu; błogosławieństwa będące światłem rzuconym na Dekalog: ich granice wyznaczają granice Królestwa Niebieskiego; ich esencja szokuje; "błogosławieni smutni, albowiem oni będą pocieszeni"; "Mężowie z Galilei, dlaczego stoicie i wpatrujecie się w niebo? Ten Jezus, wzięty od was do nieba, przyjdzie tak samo, jak widzieliście Go wstępującego do nieba";

trzeba przyjrzeć się Chrystusowej nauce o zjednoczeniu Kościoła z Nim; o dobrym pasterzu oddającym życie za swoje owce; o krzewie winnym i latoroślach weń wszczepionych; trzeba przyjrzeć się Pawłowej nauce o Kościele jako Mistycznym Ciele Chrystusa i przypomnieć sobie o człowieku jako jedności ciała i ducha; oto Oblubienica (Kościół - Ciało) woła: Przyjdź; oto Duch woła: Przyjdź;

trzeba przyjrzeć się przemianie, jaka zaszła w Apostołach, kiedy - przepełnieni Duchem Świętym - stali się Kościołem; oto fakt historyczny, który niewysłowionej Tajemnicy towarzyszy, którego pominąć nie można: z przestraszonych i zniechęconych stali stali się gotowi oddać życie za świadectwo o Chrystusie, który jest i żyje;

ostatecznie trzeba przyjrzeć się sobie;

rozum praktyczny domaga się istnienia rzeczywistości duchowej; rozum praktyczny musiałby zanegować sam siebie, gdyby uznał, że taka rzeczywistość nie istnieje;

tyle że tak jak nowoczesność przeszła do ponowoczesności, tak i humanizm na pozycje posthumanistyczne przeszedł; człowiek zaprzeczył swojemu istnieniu; zwierzęciem jestem i nic, co zwierzęce, nie jest mi obce - powiada;

mówiąc o rzeczywistości duchowej, mamy na myśli rzeczywistość metafizyczną; to, co fizyczne, ogarnięte tym, co intencjonalne, tworzy nasz świat; intencja jest niefizyczna;

mówiąc o naszym świecie, mamy na myśli świat praktyczny; oczywisty, jak mniej lub bardziej oczywiste są nasz smutek, nasza radość, poczucie winy, strachu, dumy czy godności; bardzo niepraktycznie byłoby im zaprzeczać; a one bezpardonowo domagają się sensu;

jeżeli ktoś a priori odrzuca sens (jako niefizyczny, więc nienaukowy), jego istnienie, musi następnie odrzucić to, co oczywiste, a w konsekwencji samego siebie, jako osobę; czyni to, nie zważając na absurdalność posługiwania się cechami osobowymi w celu odrzucania tych cech; odrzuca się sens, by móc bez wewnętrznego konfliktu schlebiać swojej zwierzęcości; tak oto antropocentryzm jawi się jako kryptozoocentryzm;

porządki są dwa; poznawczy i genetyczny; poznawczy porządek pozwala nam po wyglądzie poznać człowieka; porządek genetyczny wskazuje na to, co sprawia, że człowiek wygląda tak, a nie inaczej; porządek poznawczy prowadzi nas od tego, co powierzchowne, do tego, co istotne; porządek genetyczny - odwrotnie; porządek genetyczny nie jest poznawczym, to jasne; porządkiem poznawczym posługujemy się, żeby dotrzeć do sedna; żeby opowiedzieć, kim jest człowiek, a nie jak wygląda, musimy się przestawić na porządek genetyczny;

oczywiście można przeczyć wyjątkowości człowieka; ale wtedy trzeba konsekwentnie zaprzeczyć temu wszystkiemu, z czego ta wyjątkowość miałaby wynikać - realnemu istnieniu wartości: piękna i dobra; pewnie także i prawdy, bo jak można mówić o prawdzie w świecie pozbawionym pojęć? tak, im też trzebaby zaprzeczyć, a może ktoś wie dlaczego?

każdy z nas jest przede wszystkim człowiekiem; każdy - czy to wierzący lub nie, czy to mający jakieś przekonanie lub nie - jest najpierw osobą, która ma prawo do wolności światopoglądu, marzeń, przekonań, wiary; każdy ma najpierw prawo do własnego człowieczeństwa, do kształtowania własnej osobowości, do realizowania siebie; każdy ma prawo do tego, by u podstaw jego życia było to, co jest mu najbliższe, więc właśnie do tego, co dla niego fundamentalne; w społeczeństwie każdy jest najpierw jednostką, a dopiero potem członkiem zbiorowości; dopiero człowiek świadomy swej istoty, swego człowieczeństwa, a zarazem doceniony i doceniający innych ludzi, tworzy z nimi relacje - te prywatne, do których ma prawo w pierwszym rzędzie, bo są mu bliższe, i te oficjalne; człowiek, który najpierw jest osobą-jednostką, ma prawo do tworzenia struktur; osoba-jednostka ma prawo do realizowania wspólnych celów i dbania o wspólne wartości, a co za tym idzie osoba-jednostka ma prawo do używania odpowiednich narzędzi, jakimi są te struktury: grupy nieformalne, stowarzyszenia, państwo; człowiek najpierw jest człowiekiem, dopiero na końcu jest obywatelem; czy to wierzący, czy nie; czy to katolik, czy muzułmanin, buddysta itd.; czy to teista, czy ateista, a może agnostyk; każdy z nich najpierw jest sobą i ma prawo w pierwszym rzędzie do tego, co w nim istotne, do tego co uważa za ważne; nikt nikomu pod żadnym pozorem nie ma prawa wmawiać, że najważniejsze w jego życiu jest jego obywatelstwo; bo obywatelstwo to tylko narzędzie; narzędzia używa się w jakimś celu; cel zawsze jest ważniejszy od narzędzia;

bliskość Boga; błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą (Mt 5); serce oznacza sedno, istotę (nie uczucia!) człowieka; jeżeli bliżej człowieka jest sam Bóg (twierdzili tak na przykład św. Paweł, św. Augustyn, mistrz Eckhart), to wnioskujemy, że w sercu - w istocie samej - człowieka jest właśnie Bóg; istotą jest? w istocie jest?

stwarzanie to coś innego niż wytwarzanie czegoś obok siebie; stwarzanie to udzielanie aktu istnienia, jak uczy św. Tomasz, który powiada także coś więcej: istnienie każdego stworzenia jest zapodmiotowane w istnieniu Boga; inaczej: każde inne istnienie czerpie z istnienia Boga; Bóg udziela światu swojego własnego istnienia; cały czas; więc cały czas stwarza (to udzielanie jest NA POCZĄTKU - "Na początku Bóg stworzył...", "Na początku było Słowo..."); stwarzanie rzeczy nieożywionych i ożywionych jest inne, skoro inne są skutki; jeszcze inne jest stwarzania człowieka - [ludzkiego] bytu osobowego; Bóg udziela człowiekowi (ludziom) siebie; nie tylko istnienia ale i innych cech, w tym osobowych ("na obraz Boży go/ich stworzył");

cóż więc powiedzieć, jeśli nie ma innego bytu poza Bytem? Jedyny Bóg nie stwarza innych bytów poza Sobą ("w Nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy"), bo nie byłby jedynym, ale nie powiela też przecież siebie samego w sobie samym (to też nonsens); a jednak stworzenie jest faktem - istniejemy, choć nie jesteśmy Bogiem;

stwarzać, to, w przeciwieństwie do tworzyć, nadawać istnienie (tworzyć, wytwarzać to tylko formować, składać itp.) - ale cóż to znaczy nadawać istnienie, nawet jeśli wiemy już, że oznacza to udzielanie Bożego istnienia? Boże istnienie oznacza JEST; Bóg JEST; JEST jest więc nadawane/udzielane człowiekowi; powiedzieć "człowiek jest" to za mało, jeśli chce się ująć fakt stworzenia przez nadanie JEST człowiekowi; nadanie przez Boga; powiedzieć "człowiek jest Bogiem" lub "Bóg jest człowiekiem"? o nikim, poza Słowem wcielonym, tak nie mówimy, i wiemy, przyglądając się sobie, że nie możemy; Bóg stwarzając nas nadał nam odrębność, czyli osob-ność;

Bóg jest więc bliżej człowieka niż on sam;... nie powiem "Bóg jest mną", ani "jestem Bogiem", mimo że właśnie ocieram się o sedno tej tajemnicy bliskości Boga; Bóg STWARZA mnie; ale tu się od tajemnicy oddalamy; żeby ująć stwarzanie, udzielanie własnego istnienia, odrębność stworzonego bytu, a zarazem jego niesamodzielność, trzeba by powiedzieć chyba "Bóg JEST mnie, Bóg JEST ciebie";

dlatego relacja między człowiekiem a Bogiem jest jedyna w swoim rodzaju, zupełnie niepowtarzalna; żaden człowiek nie stwarza drugiego człowieka - nie udziela mu siebie aż tak totalnie, jak czyni to Bóg; a w tej relacji inne są więc też wiara, nadzieja i miłość; inaczej można ufać Bogu, który "jest mnie", niż człowiekowi, który co najwyżej mnie formuje - jest obok mnie; inaczej możemy siebie oddawać człowiekowi, a inaczej Bogu, który "jest mnie", więc mnie nie oczuka, nie zdradzi, w żaden sposób nie skrzywdzi; w żaden sposób mnie nie zniewoli, bo Jego wola JEST moją wolą, tak samo właśnie, jak On JEST mnie;

Bóg jest mną, a zarazem nie jest mną; zatem ja jestem Nim, choć Nim nie jestem; On jest we mnie - ja jestem w Nim; to przeniknięcie - Komunia - mistyka Zjednoczenia; z niej wynika, że kiedy grzeszę, obracam się przeciwko Bogu, ale i przeciwko sobie samemu, przeciwko swojemu człowieczeństwu; przeciwko swojemu życiu i ku własnej śmierci; natomiast żyję w pełni i jestem szczęśliwym, kiedy pełnię wolę Boga;wtedy jestem prawdziwie wolny, gdy wszystko, co mam, i ja sam, jestem Jego własnością;

posłowie

Na zakończenie Roku św. Pawła